To przerażająca wizja. Stosunek umieralności do zachorowalności wynosi 50%. Dla porównania – średnia w innych krajach europy to 30%. Dlaczego tak się dzieje?
Główną przyczyną jest to, że choroba jest wykrywana zbyt późno. Kobiety zbyt często zaniedbują badania piersi, co gorsza, niektóre nawet po zauważeniu drobniejszych zmian starają się je ignorować, mając nadzieję, że to „nic poważnego”. Bywa, że nie chcą poddać się biopsji w obawie przed „ruszeniem” raka.
Szanse, że kobieta z nieleczonym rakiem piersi przeżyje dziesięć lat są mniejsze niż 5%.
A przecież wcale nie musi tak być!
Jeśli zmiany zostaną wykryte i zdiagnozowane odpowiednio wcześnie, w większości wypadków można je usunąć bez konieczności dokonywania zabiegu mastektomii (amputacji piersi). Im szybciej rak zostanie wykryty, tym większe są szanse na jego wyleczenie.
Samobadanie piersi
Dla wczesnego rozpoznania raka piersi ogromne znaczenie ma samobadanie. Każda kobieta, niezależnie od wieku, powinna sama regularnie badać swe piersi. 80% przypadków wykrycia wczesnej (a więc dającej największe szanse na całkowite wyleczenie) fazy raka piersi kobiety zawdzięczają właśnie samobadaniom.
Jak się badac?
Przed Lustrem
Unieś ręce do góry, czy nie widzisz zmian w kształcie piersi i kolorze skóry ? Czy skóra nie marszczy się i nie ciągnie ?
To samo skontroluj opierając dłonie mocno na biodrach.
Ściśnij brodawkę. Zobacz czy nie wydziela się z niej płyn.
Pod Prysznicem
Lewą rękę połóż z tyłu głowy, prawą na lewej piersi. Lekko naciskając trzema środkowymi palcami, zataczaj drobne kółeczka wzdłuż piersi, z góry na dół i z powrotem. To samo zrób z prawą piersią. Sprawdź, czy nie czujesz stwardnienia lub guzka.
Po Kąpieli
Połóż się. Wsuń poduszkę lub zwinięty ręcznik pod lewy bark, lewą rękę włóż pod głowę. Trzema środkowymi palcami prawej ręki zbadaj lewą pierś, tak jak pod prysznicem. To samo powtórz z prawą piersią.
Wyjmij rękę spod głowy, połóż wzdłuż tułowia i zbadaj pachy. Sprawdź, czy nie masz powiększonych węzłów chłonnych.
Co należy zrobić w sytuacji wykrycia podejrzanych zmian?
Przede wszystkim – w przypadku samodzielnego wykrycia guzka trzeba bezzwłocznie udać się na konsultację lekarską. Nie wolno zwlekać, biernie czekać, mając nadzieję, że może to nie jest nic złego i samo minie. Takie postępowanie owocuje jedynie rozprzestrzenianiem się choroby.
Drugiej strony nie należy wpadać w panikę – tak naprawdę, tylko 10% samodzielnie wykrytych zmian w piersi wiąże się z chorobami nowotworowymi, co więcej, nawet jeśli okaże się, ze wykryta zmian to rzeczywiście nowotwór, zazwyczaj jest on w na tyle wczesnej fazie rozwoju, że można go skutecznie leczyć.
Warunkiem jest odpowiednia częstotliwość takich badań – należy to robić co najmniej raz na miesiąc.
Mammografia
Absolutne minimum, jeśli chodzi o częstotliwość badań mammograficznych to 2 lata dla kobiet powyżej 35 roku życia i co rok dla tych, które ukończyły 50 lat. Kobiety w wieku poniżej 35 lat również nie powinny zaniedbywać tego rodzaju badań –
Mammografia może wykryć zmiany nawet 4 z czteroletnim wyprzedzeniem, na długo zanim staną się one zauważalne przy samobadaniu. Naturalny przebieg raka sutka jest zwykle bardzo długi – poczynając od pierwszej komórki, która uległa przemianie złośliwej, w większości przypadków guz osiąga średnicę 1 cm w ciągu 7 – 8 lat.
Często badania mammograficzne można przeprowadzić bezpłatnie w niemal każdym szpitalu ginekologicznym – wystarczy jedynie skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu. Zdarzają się też okazje by badania takie przeprowadzić w ramach akcji promocji zdrowia, takich jak „różowa wstążka”. Jeśli nie ma możliwości przeprowadzenia bezpłatnych badań, koszty badań w prywatnych przychodniach wynoszą około 100zł. Nie jest to wygórowana cena za uratowanie życia.
Czasem pojawia się opinia o rzekomej szkodliwości badań mammograficznych. W rzeczywistości są one praktycznie nieszkodliwe – dawka promieniowania nie przekracza dawki otrzymywanej przy prześwietleniu zęba. Badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne, nie wymaga też żadnego dodatkowego przygotowania.
Badania Genetyczne
W najbliższej przyszłości wprowadzone będą urządzenia, pozwalające na natychmiastowe wykrycie genów odpowiedzialnych u za predyspozycje do zachorowania na raka piersi, takich jak BRCA1 i BRCA2. Naukowcy zakładają, ze urządzenia takie zaczną pojawiać się w gabinetach za około dwa lata.
Odchudzanie
Co ciekawe, ryzyko raka piersi – szczególnie uwarunkowanego genetycznie – można zmniejszyć, odchudzając się. Dodatkowa tkanka tłuszczowa wpływa na metabolizm hormonów wytwarzanych przez jajniki oraz metabolizm glukozy, co sprzyja rakowi piersi. Badania pokazują, że ryzyko zachorowania na raka piersi przed czterdziestką u kobiet z genem BRCA1, które przytyły między 18 a 30 rokiem życia jest aż o 44% wyższe!
Należy też wspomnieć, że ryzyko zachorowania na raka piersi jest nieco mniejsze w przypadku osób palących – z tym, że ten efekt jest niwelowany przez inne negatywne skutki palenia – przede wszystkim raka płuc.
Jeśli wykryto nowotwór
Przede wszystkim trzeba pamiętać, że nie wszystkie nowotwory mają jednakowy stopień inwazyjności czy zdolności do tworzenia przerzutów, i nie wszystkie mają złe rokowania. Rak nie jest wyrokiem śmierci – można z nim walczyć i zwyciężać. Bardzo ważna jest postawa osoby chorej – przeprowadzone w Szwajcarii badania pokazały, że kobiety nie poddające się i aktywnie walczące z chorobą mają o wiele większe szanse na przeżycie, niż te, które pogodziły się z losem i pasywnie podchodziły do procesu leczenia.
Kobieta zawsze ma prawo do tego, by być poinformowaną o istniejących możliwości leczenia i dostępnych aktualnie metod terapeutycznych. Powinna wiedzieć, w jakim miejscu można uzyskać pomoc na różnych etapach leczenia i jakie mogą być efekty uboczne.
Metody leczenia
Chirurgia
Należy pamiętać, że nie wszystkie operacje chirurgiczne związane z leczeniem raka oznaczają utratę piersi – przeciwnie, coraz częściej chirurdzy starają się przeprowadzać operacje „oszczędzające” pierś i polegające jedynie na wycięciu samego guza. Oczywiście, im wcześniej choroba zostanie wykryta, tym większe są szanse na zachowanie piersi. Trzeba pamiętać, że
Trzeba pamiętać, że samo usunięcie guza z piersi nie oznacza wyleczenia. Po zabiegu zazwyczaj jest wymagana terapia uzupełniająca. Często właśnie największy wpływ na przeżycie ma leczenie podejmowane wkrótce po operacji.
Radioterapia
Radioterapia wiąże się z codziennymi zabiegami naświetlania, trwającymi wiele tygodni. Z radioterapią są związane różnego rodzaju efekty uboczne, chociaż zazwyczaj nie aż tak silne jak z chemioterapią. Z drugiej strony, radioterapia wiąże się zazwyczaj z dużym obciążeniem psychicznym, dlatego przed rozpoczęciem terapii lekarz powinien wyjaśnić kobiecie działanie promieniowania i opisać skutki całego procesu terapii.
Chemioterapia
Chemioterapia ma najgorszą opinię ze wszystkich metod leczenia raka piersi, gdyż wywołuje wiele skutków ubocznych, do wymiotów i utraty włosów, aż po zwiększone ryzyko infekcji związanych z osłabieniem układu odpornościowego chorej. Z drugiej strony – jest skuteczna, zaś jej negatywne efekty z czasem mijają. Oczywiście, pacjentka ma prawo, by lekarz wyjaśnił jej wszystkie aspekty terapii, opisał jej skutki odpowiedział na wszelkie związane z nią pytania.
Metody alternatywne
Wiele osób chorych na raka szuka pomocy w alternatywnych metodach leczenia – np. u bioenergoterapeutów, healerow, czy w metodach BSM lub Silvy. Wbrew pozorom, takie terapie mogą być skutecznym uzupełnieniem konwencjonalnego leczenia – niezależnie od tego czy wierzy się w ich bezpośrednią skuteczność, trzeba zauważyć, że ich stosowanie zwiększa u pacjentek „wolę życia”, łagodząc psychologiczne skutki terapii. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że takie metody nie mogą zastąpić leczenia konwencjonalnego! Nie wolno opóźniać czy lekceważyć konwencjonalnej terapii, wierząc, że organizm jest w stanie walczyć z nowotworem o własnych siłach!
Po terapii
W celu zapobiegania skutkom choroby nowotworowej i radykalnego leczenia, zarówno w sferze psychicznej jak i fizycznej, ważnym etapem jest rehabilitacja. Ma ona celu przede wszystkim zmniejszenie i ograniczenie niekorzystnych zmian fizycznych występujących w wyniku leczenia, takich jak strata piersi lub zmiana jej wyglądu, ograniczenie ruchomości i zmniejszenie siły mięśni kończyny górnej strony operowanej, obrzęk limfatyczny kończyny, wady postawy (obniżenie lub podniesienie barku, odstawienie łopatki lub skrzywienie kręgosłupa).
Z drugiej strony bardzo ważne są zmiany w psychice chorych kobiet – lęk przed śmiercią, kalectwem, rozbiciem rodziny, a także obawa, że choroba i leczenie piersi obniża wartość kobiety i matki, dlatego kobiecie powinna być zapewniona pomoc psychoterapeutyczna.
Bardzo ważnym elementem w postępowaniu po usunięciu piersi jest jej rekonstrukcja poprzez kosmetyczny zabieg operacyjny. Pozwala to przywrócić zbliżony do naturalnego wygląd piersi i znacznie poprawia stan psychiczny kobiety, zwiększa pewność siebie i pomaga oddalić świadomość choroby nowotworowej.
Materiał przygotowany przez Powiatowa Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Grodzisku Mazowieckim.